Autor:
Wiesław Pilch Chińczyk
Przedruk za uprzejmą zgodą Autora. Artykuł pierwotnie opublikowany na: http://wieslawpilchchinczyk.salon24.pl/430816,chinska-sztuka-kaligrafii.
Podejmując się pisania na temat kaligrafii chińskiej, podejmuję wielkie ryzyko. Otóż to tak, jakby osobnik nie znający się na malarstwie, miał napisać coś na temat konkretnego obrazu. Ale nie opisać go! Miałby za zadanie powiedzić co czuje widząc ten obraz i jakie przesłanie on sobą niesie. Karkołomne zadanie- nieprawdaż? Właśnie teraz podejmuję się tak karkołomnego zadania.
Chińska kaligrafia jest Sztuką Wschodu. Ale co sprawia, że jest sztuką?
Chińska kaligrafia jest Sztuką Wschodu. Ale co sprawia, że jest sztuką?
Jest bardzo podobna do malarstwa. Korzysta z chińskich znaków do komunikacji ze światem duchowym artysty. Tak jak tysiąc osób będzie mieć tysiąc twarzy, tak tysiąc osób będzie miało tysiąc różnych charakterów pisma.
Kaligraf za pośrednictwem kartki papieru, przy pomocy swojego sposobu obchodzenia się z pędzlem, prezentacji i stylu kaligrafii tworzy dzieło sztuki , przekazujące wartości moralne, charakter, emocje, swoje uczucia estetyczne i kulturowe- czytelnikom.
Kaligrafia to nie tylko praktyczne techniki pisania znaków chińskich, ale także unikalna orientalna sztuka wypowiedzi i gałąź nauki. Ta dziedzina nauki ma szeroki zasięg i sięga głęboko, tworząc ważną część chińskiej kultury.
Jak pałeczki tak i kaligrafia była kiedyś całkowicie chińska. Jako, że chińska kultura rozprzestrzeniła się do Korei, Japonii, Wietnamu i Singapuru, kaligrafia stała się przez ten fakt unikalną cechą sztuki orientalnej.
Ludzie Zachodu uczą się chińskich znaków, a od nich budowy postaci. Starają się zrozumieć kaligrafię. Z kaligrafii starają się dowiedzieć czegoś więcej o kulturze orientalnej . Są artyści na Zachodzie, którzy rozumieją abstrakcyjne piękno chińskiej kaligrafii sztuki. Uważają oni, że chińska kaligrafia jest najstarszym i najbardziej skondensowanym streszczenie sztuki. Tak więc sztuka abstrakcyjna-ultranowoczesny sztuka Zachodu, przyjęła do wiadomości najstarszą sztukę Wschodu- kaligrafię chińskich znaków, ustanawiając pewną intymną relację między nimi. Chociaż domem kaligrafii są Chiny, nie należy ona wyłącznie do Chin. Nie należy wyłącznie do Wschodu.
Nie jest przesadą twierdzenie, że kaligrafia to klejnot w skarbcu sztuki naszego świata.*
Historia chińskiej kaligrafii sięga 4000 tysięcy lat. Jia Gu Wen – bo tak nazwano ten zapis- jest najstarszym dotychczas okrytym przekazem językowym. Pismo to było używane w czasach dynastii Shang (1600 – 1046 p.n.e.) na kościach wróżebnych. Pismo to, było również używane w czasie panowania dynastii Zachodniej Zhou (1046 – 711 p.n.e). Jia Gu Wen było już wtedy artystyczną formą pisma, ale nie ma dowodów na to, że już wtedy kaligrafia była uważana za sztukę.
W dawnych cesarskich czasach, kaligrafia i malarstwo w Chinach były najbardziej cenioną formą sztuki w kręgach dworskich i były praktykowane prawie wyłącznie przez amatorów, zwykle arystokratów i uczony-urzędników, którzy mieli wolny czas, niezbędny do tego, aby doskonalić technikę i wrażliwość niezbędną do wykonywania tego wielkiego dzieła . Kaligrafia była uważana za najwyższą i najczystszą formą malarstwa.
W czasie dynastii Jin, ludzie zaczęli doceniać obraz dla jego własnego piękna i pisać o sztuce. Od tego czasu, zaczęli się pojawiać tacy artystyści- kaligrafowie jak np. Gu Kaizhi,. Nawet wtedy, gdy artyści ci ilustrowli konfucjańskie tematy moralne - takie jak np. prawidłowe zachowanie żony w stosunku do męża lub dzieci w stosunku do rodziców - starali się uczynić to z właściwym sobie wdziękiem.
Kiedy Qin Shi Huang zjednoczył Chiny w 221 p.n.e. kaligrafia była już sztuką, a prace stworzone za czasów tej dynastii zawsze były wysoko cenione.
Kaligrafia zaczęła kwitnąć jako sztuka za czasów dynastii Han (206 p.n.e. – 220 n.e.). Liang Hu na przykład był kaligrafem, który zwykł malować na ścianach restauracji. Ludzie płacili za to, aby móc go zobaczyć przy pracy. Ponieważ kaligrafowie w tej dynastii zazwyczaj nie podpisywali swoich prac, większość z nich pozostała nieznana. Jednak znacząca liczba skryptów został stworzona dłońmi zidentyfikowanych kaligrafistów takich jak: Li Shu, Cao Shu, Xing Shu i Kai Shu.
O tym, że kaligrafię należy traktować jako dziedzinę twórczości artystycznej, zaświadczają wskazówki, które zawarł w swoim dziele Cai Yong (II w. ne.):
"Przed przystąpieniem do pisania należy przegnać z głowy wszelkie smutne myśli. Trzeba być w dobrym nastroju i czuć się swobodnym. Przed zaczęciem pisania należy przez pewien czas oddać się rozmyślaniom. Gdy umysł jest czymś zajęty, nie można dobrze pisać, nawet posługując się najlepszymi pędzelkami. Gdy umysł jest wypoczęty, ruch pędzelka jest swobodny i w ten sposób uzyskuje się wspaniałe znaki.
Gdy się pisze trzeba by każdy znak miał swój odrębny wygląd. Inaczej mówiąc, wygląd nakreślonego znaku winien pozwolić na poznanie uczuć, jakie on zawiera, myśli radosnych lub smutnych, które wzbudza. Czasem znak winien być jak ptak, który odlatuje. Czasem jak miecze krzyżujące się jak strzała w locie. Czasem jak burze grzmiące, jak groźnie pomrukujące wulkany, innym zaś razem jak przepływające chmury lub jak błyszczące gwiazdy. Wreszcie każdy ze znaków winien odzwierciedlać właściwą osobowość jakiegoś istnienia lub przedmiotu. Oto co można nazwać kaligrafią.
[...] Aby znaki były dobre, muszą one być naturalne. Kiedy chce się nakreślić linię pionową, trzeba rozpocząć od skierowania pędzelka lekko ku górze, a następnie pociągnąć kreskę ku dołowi. Gdy już dojdzie się do końca linii, trzeba znów trochę skierować pędzelek ku górze. Wedle tej zasady należy kreślić każdą linię. W ten sposób znaki zyskają siłę i wigor. Aby tak móc pisać, włosie pędzelka musi być niezwykle giętkie".**
Wielu kaligrafów pojawiło się za czasów dynastii Jin (260 – 439 n.e.) jak np. Wang Xizhi.
Wielkie osiągnięcia w tej dziedzinie zostały osiągnięte również za czasów dynastii Północnej i Południowej. ( 440 – 589 n.e.). Dzieła kaligrafii z tego okresu są znane jako Wei Bei.
Jednak dopiero w dynastii Tang (618 – 907 n.e.) zaczęto kaligrafów brać na poważnie. Jednym z najważniejszych kaligrafów tego okresu był Yan Zhenqing.
Za najsłynniejsze chińskie dzieło kaligraficzne uchodzi „Rękopis z altany orchidei" stworzony przez Wang Xizhi w 353 r. Wiąże się z nim również legenda z czasów dynastii Tang, kiedy w Chinach zapanowała moda na kolekcjonowanie antyków.
Chińscy kaligrafowie uważają, iż kaligrafia jest to wysoce zdyscyplinowane ćwiczenie umysłowe, które koordynuje ciało i duszę nie tylko po to, aby wybrać najlepszy możliwy sposób pisania tak, aby wyrazić treść, ale również dla osiągnięcia dobrego samopoczucia fizycznego i duchowego. Wybitni zachodni artyści, którzy otwarcie deklarują bycie pod wpływem chińskiej kaligrafii to między innymi Picasso i Matisse.
Chińska kaligrafia, nazywana również kaligrafią pędzla, może być identyfikowana jako jeden z czterech najważniejszych standardów chińskiej literatury. Tymi czterema stardardami/umiejętnościami są: kaligrafia (shu), malowanie (hua), granie na instrumentach strunowych (Qin) i strategiczne gry planszowe (qi).
Kaligrafia jest sztuką będącą wyłączną cechą kultur azjatyckich i jest uważana za najbardziej wysublimowaną formę sztuki w chińskiej kulturze.
Nie będę zagłębiał się w różnorodne style, formy i kształty pisowni chińskich znaków. Powiem tylko, iż zależą one od czynników takich jak stężenie atramentu, elastyczność pędzla, grubości papieru i jego właściwości wchłaniania atramentu. Specyficzną cechą kaligrafii są jej pociągnięcia pędzlem, które są ciągłe i niepoprawialne. Każde pociągniecie wymaga starannego planowania i pewnego pociągnięcia pewną ręką. Ponieważ ta forma sztuki jest bardzo wysublimowana, abstrakcyjna, w czasach imperialnych istniało przekonanie, że kaligrafia ma zdolności do ujawniania osobowości pisarza. Stąd ta umiejętność była używana jako znaczące kryterium np. przy wyborze członków komitetu wykonawczego w Sądzie Imperialnym.
Chińska kaligrafia wyróżnia się wśród innych kaligrafii również techniką, ponieważ jest malowana na specjalnym papierze zwanym Xuan, który jest w pewnym stopniu chłonny, używając specjalnego pędzla i specjalnego atramentu. Atrament ów jest przygotowywany z sadzy sosny lub dymu ropy z dodatkiem substancji kleistej. Do przechowywania używa się wyrobów garncarskich. Naczynia te są twarde i płaskie, a kaligraf używa ich do mieszania wody z atramentem, który produkuje przez kruszenie na nich patyczka atramentowego. Ważnym jest, aby przewidzieć właściwą ilość atramentu potrzebną do skończenia pracy. W przypadku, kiedy artystka musi pokruszyć patyczek ponownie, istnieje możliwość zmiany odcienia koloru atramentu.
Pędzle są wykonywane z bambusa wraz z wiązką sierści zwierząt takich jak jelenia, królika, wilka, owcy itd. Wybór sierści poszczególnych zwierząt zależy od typu kaligrafii. Cienki typy sierści (np królika) były używane kiedy kaligrafia była bardziej delikatna. Kaligrafista zawsze trzyma pędzel w taki sposób, aby dłoń w żadnym wypadku nie miała kontaktu z włosiem.
Poza Chińczykami również Koreańczycy i Japończycy kochają kaligrafię, będącą ważną częścią ich kulturowego dziedzictwa. Konkursy kaligraficzne ciągle odbywają się w wielu japońskich szkołach. Japonia nagradza swoich najlepszych kaligrafistów nagrodą Wang Xi Zhi. Do niedawna od koreańskich urzędników oczekiwano bycia bardzo dobrymi kaligrafami.
* Guo, Bonan. Brama do chińskiej kaligrafii. Pekin- 1995
** Cytat z: Mieczysław J. Künstler, Pismo Chińskie, PIW, Warszawa 1970, str. 148
Żródła: Chinese calligraphy, Global Times, Wikipedia, eChiny, ChinaPage.com
Historia chińskiej kaligrafii sięga 4000 tysięcy lat. Jia Gu Wen – bo tak nazwano ten zapis- jest najstarszym dotychczas okrytym przekazem językowym. Pismo to było używane w czasach dynastii Shang (1600 – 1046 p.n.e.) na kościach wróżebnych. Pismo to, było również używane w czasie panowania dynastii Zachodniej Zhou (1046 – 711 p.n.e). Jia Gu Wen było już wtedy artystyczną formą pisma, ale nie ma dowodów na to, że już wtedy kaligrafia była uważana za sztukę.
W dawnych cesarskich czasach, kaligrafia i malarstwo w Chinach były najbardziej cenioną formą sztuki w kręgach dworskich i były praktykowane prawie wyłącznie przez amatorów, zwykle arystokratów i uczony-urzędników, którzy mieli wolny czas, niezbędny do tego, aby doskonalić technikę i wrażliwość niezbędną do wykonywania tego wielkiego dzieła . Kaligrafia była uważana za najwyższą i najczystszą formą malarstwa.
W czasie dynastii Jin, ludzie zaczęli doceniać obraz dla jego własnego piękna i pisać o sztuce. Od tego czasu, zaczęli się pojawiać tacy artystyści- kaligrafowie jak np. Gu Kaizhi,. Nawet wtedy, gdy artyści ci ilustrowli konfucjańskie tematy moralne - takie jak np. prawidłowe zachowanie żony w stosunku do męża lub dzieci w stosunku do rodziców - starali się uczynić to z właściwym sobie wdziękiem.
Kiedy Qin Shi Huang zjednoczył Chiny w 221 p.n.e. kaligrafia była już sztuką, a prace stworzone za czasów tej dynastii zawsze były wysoko cenione.
Kaligrafia zaczęła kwitnąć jako sztuka za czasów dynastii Han (206 p.n.e. – 220 n.e.). Liang Hu na przykład był kaligrafem, który zwykł malować na ścianach restauracji. Ludzie płacili za to, aby móc go zobaczyć przy pracy. Ponieważ kaligrafowie w tej dynastii zazwyczaj nie podpisywali swoich prac, większość z nich pozostała nieznana. Jednak znacząca liczba skryptów został stworzona dłońmi zidentyfikowanych kaligrafistów takich jak: Li Shu, Cao Shu, Xing Shu i Kai Shu.
O tym, że kaligrafię należy traktować jako dziedzinę twórczości artystycznej, zaświadczają wskazówki, które zawarł w swoim dziele Cai Yong (II w. ne.):
"Przed przystąpieniem do pisania należy przegnać z głowy wszelkie smutne myśli. Trzeba być w dobrym nastroju i czuć się swobodnym. Przed zaczęciem pisania należy przez pewien czas oddać się rozmyślaniom. Gdy umysł jest czymś zajęty, nie można dobrze pisać, nawet posługując się najlepszymi pędzelkami. Gdy umysł jest wypoczęty, ruch pędzelka jest swobodny i w ten sposób uzyskuje się wspaniałe znaki.
Gdy się pisze trzeba by każdy znak miał swój odrębny wygląd. Inaczej mówiąc, wygląd nakreślonego znaku winien pozwolić na poznanie uczuć, jakie on zawiera, myśli radosnych lub smutnych, które wzbudza. Czasem znak winien być jak ptak, który odlatuje. Czasem jak miecze krzyżujące się jak strzała w locie. Czasem jak burze grzmiące, jak groźnie pomrukujące wulkany, innym zaś razem jak przepływające chmury lub jak błyszczące gwiazdy. Wreszcie każdy ze znaków winien odzwierciedlać właściwą osobowość jakiegoś istnienia lub przedmiotu. Oto co można nazwać kaligrafią.
[...] Aby znaki były dobre, muszą one być naturalne. Kiedy chce się nakreślić linię pionową, trzeba rozpocząć od skierowania pędzelka lekko ku górze, a następnie pociągnąć kreskę ku dołowi. Gdy już dojdzie się do końca linii, trzeba znów trochę skierować pędzelek ku górze. Wedle tej zasady należy kreślić każdą linię. W ten sposób znaki zyskają siłę i wigor. Aby tak móc pisać, włosie pędzelka musi być niezwykle giętkie".**
Wielu kaligrafów pojawiło się za czasów dynastii Jin (260 – 439 n.e.) jak np. Wang Xizhi.
Wielkie osiągnięcia w tej dziedzinie zostały osiągnięte również za czasów dynastii Północnej i Południowej. ( 440 – 589 n.e.). Dzieła kaligrafii z tego okresu są znane jako Wei Bei.
Jednak dopiero w dynastii Tang (618 – 907 n.e.) zaczęto kaligrafów brać na poważnie. Jednym z najważniejszych kaligrafów tego okresu był Yan Zhenqing.
Za najsłynniejsze chińskie dzieło kaligraficzne uchodzi „Rękopis z altany orchidei" stworzony przez Wang Xizhi w 353 r. Wiąże się z nim również legenda z czasów dynastii Tang, kiedy w Chinach zapanowała moda na kolekcjonowanie antyków.
Chińscy kaligrafowie uważają, iż kaligrafia jest to wysoce zdyscyplinowane ćwiczenie umysłowe, które koordynuje ciało i duszę nie tylko po to, aby wybrać najlepszy możliwy sposób pisania tak, aby wyrazić treść, ale również dla osiągnięcia dobrego samopoczucia fizycznego i duchowego. Wybitni zachodni artyści, którzy otwarcie deklarują bycie pod wpływem chińskiej kaligrafii to między innymi Picasso i Matisse.
Chińska kaligrafia, nazywana również kaligrafią pędzla, może być identyfikowana jako jeden z czterech najważniejszych standardów chińskiej literatury. Tymi czterema stardardami/umiejętnościami są: kaligrafia (shu), malowanie (hua), granie na instrumentach strunowych (Qin) i strategiczne gry planszowe (qi).
Kaligrafia jest sztuką będącą wyłączną cechą kultur azjatyckich i jest uważana za najbardziej wysublimowaną formę sztuki w chińskiej kulturze.
Nie będę zagłębiał się w różnorodne style, formy i kształty pisowni chińskich znaków. Powiem tylko, iż zależą one od czynników takich jak stężenie atramentu, elastyczność pędzla, grubości papieru i jego właściwości wchłaniania atramentu. Specyficzną cechą kaligrafii są jej pociągnięcia pędzlem, które są ciągłe i niepoprawialne. Każde pociągniecie wymaga starannego planowania i pewnego pociągnięcia pewną ręką. Ponieważ ta forma sztuki jest bardzo wysublimowana, abstrakcyjna, w czasach imperialnych istniało przekonanie, że kaligrafia ma zdolności do ujawniania osobowości pisarza. Stąd ta umiejętność była używana jako znaczące kryterium np. przy wyborze członków komitetu wykonawczego w Sądzie Imperialnym.
Chińska kaligrafia wyróżnia się wśród innych kaligrafii również techniką, ponieważ jest malowana na specjalnym papierze zwanym Xuan, który jest w pewnym stopniu chłonny, używając specjalnego pędzla i specjalnego atramentu. Atrament ów jest przygotowywany z sadzy sosny lub dymu ropy z dodatkiem substancji kleistej. Do przechowywania używa się wyrobów garncarskich. Naczynia te są twarde i płaskie, a kaligraf używa ich do mieszania wody z atramentem, który produkuje przez kruszenie na nich patyczka atramentowego. Ważnym jest, aby przewidzieć właściwą ilość atramentu potrzebną do skończenia pracy. W przypadku, kiedy artystka musi pokruszyć patyczek ponownie, istnieje możliwość zmiany odcienia koloru atramentu.
Pędzle są wykonywane z bambusa wraz z wiązką sierści zwierząt takich jak jelenia, królika, wilka, owcy itd. Wybór sierści poszczególnych zwierząt zależy od typu kaligrafii. Cienki typy sierści (np królika) były używane kiedy kaligrafia była bardziej delikatna. Kaligrafista zawsze trzyma pędzel w taki sposób, aby dłoń w żadnym wypadku nie miała kontaktu z włosiem.
Poza Chińczykami również Koreańczycy i Japończycy kochają kaligrafię, będącą ważną częścią ich kulturowego dziedzictwa. Konkursy kaligraficzne ciągle odbywają się w wielu japońskich szkołach. Japonia nagradza swoich najlepszych kaligrafistów nagrodą Wang Xi Zhi. Do niedawna od koreańskich urzędników oczekiwano bycia bardzo dobrymi kaligrafami.
* Guo, Bonan. Brama do chińskiej kaligrafii. Pekin- 1995
** Cytat z: Mieczysław J. Künstler, Pismo Chińskie, PIW, Warszawa 1970, str. 148
Żródła: Chinese calligraphy, Global Times, Wikipedia, eChiny, ChinaPage.com
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz
Dziękuję za przeczytanie tego posta i chętnie przeczytam Twój komentarz!